Herkomst van rode granaten in vroegmiddeleeuwse juwelen in Nederland.
In veel vroegmiddeleeuwse juwelen, gevonden in de vier windstreken van het huidige Nederland, is granaat verwerkt. Uit onderzoek naar de chemische samenstelling blijkt, dat dit mineraal meestal in India gedolven was.
Meetpunten op fibula
Kledingaccessoires van de elite in de vroege middeleeuwen, zoals riemgespen en fibulae (mantelspelden), waren vaak rijk versierd met zogenoemd cloisonné-inlegwerk. Daarbij zijn plakjes granaat – een rode half-edelsteen – ingelegd in een celstructuur die vaak werd gemaakt van dunne gouden wandjes.
Er werd gebruik gemaakt van verschillende soorten rode granaten, waaronder almandien en pyroop, die op basis van hun chemische samenstelling kunnen worden onderverdeeld naar herkomst. Doel van het onderzoek was te bepalen of de verschillende materialen te koppelen zijn aan verschillende delen en invloedssferen van Nederland in de vroege middeleeuwen: het westen (Engelse invloed), zuiden (Franken), noorden (Friezen) en oosten (invloed van het Rijnland).
Met bij de RCE beschikbare onderzoekstechnieken kon worden vastgesteld dat de juwelen daadwerkelijk met almandien en pyropen zijn ingelegd. Voor de herkomstbepaling was analyse noodzakelijk met de zogenaamde PIXE-techniek, bij de deeltjesversneller van het C2RMF (Centre de recherche et de restauration des musées de France) in Parijs. Aan de hand van de uitkomsten van deze analyse konden de steentjes inderdaad in verschillende groepen worden verdeeld.
Van de grootste groep steentjes, in de meeste objecten in de meerderheid, blijkt de samenstelling overeen te komen met almandien uit Rajastan in India. In veel juwelen komen ook enkele almandienen voor van een ander type dat onder meer wordt gevonden in India, Sri Lanka, Madagaskar en Oost-Afrika.
Twee fibulae uit het gebied van de Friezen blijken met pyropen te zijn ingelegd: de één met chroomhoudend pyropen, waarschijnlijk uit Bohemen, de ander met steentjes die vermoedelijk uit Portugal afkomstig zijn. Maar in het Friese gebied zijn ook fibulae en gespen met almandien aangetroffen, zoals de beroemde fibula van Wijnaldum.
Een ander project waarbij rode granaten zijn onderzocht was Reviving Rhenen. Het rijengrafveld van Rhenen werd al in 1951 opgegraven, maar tot nu toe waren de gegevens onbekend en daardoor ook onbereikbaar voor zowel wetenschappers als publiek. De doelstelling van het project 'Reviving Rhenen' was het publiceren van deze gegevens in een catalogus van het vroegmiddeleeuwse grafveld.