Onderzoek stelt ons in staat te bepalen wát we willen bewaren en hoe dit erfgoed toegankelijk blijft voor het publiek.
Onderzoek is essentieel voor het maken van gefundeerde keuzes in het behoud van ons erfgoed.
Om erfgoed te kunnen begrijpen, waarderen en behouden is kennis nodig. Met kennis kunnen we vragen beantwoorden over de makelij van objecten, inzicht krijgen in het verval van materialen en in de betekenis van objecten. Daardoor kunnen we methoden ontwikkelen om objecten en collecties optimaal en kosteneffectief voor de toekomst te behouden.
Het ontwikkelen van kennis voor erfgoedzorg is een dynamisch en multidisciplinair proces. Steeds moet worden geanticipeerd op maatschappelijke, technologische en wetenschappelijke veranderingen rondom erfgoed. Goed (wetenschappelijk) onderzoek voldoet bovendien aan onderzoekconventies. Het refereert aan onderzoek dat eerder plaats vond, gaat uit van hypothese en toetsing, maakt gebruik van vastgestelde onderzoeksmethoden en -technieken, genereert verifieerbaar resultaten en legt deze zorgvuldig vast.
In het wetenschappelijk onderzoek naar roerend erfgoed heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een spilfunctie. Bij alle projecten is sprake van samenwerking, zowel met externe partijen (musea, universiteiten, andere onderzoeksinstellingen, zelfstandig gevestigde restauratoren en onderzoekers) als – in voorkomende gevallen – tussen collega’s van de verschillende RCE-afdelingen (roerend erfgoed, monumenten, archeologie, maritiem en landschappelijk erfgoed). In het door drie partijen gedeelde Ateliergebouw in Amsterdam bevindt zich bovendien het Expertisecentrum, waarin de Rijksdienst nauw samenwerkt met de opleiding Conservering en Restauratie van de Universiteit van Amsterdam en met het Rijksmuseum.
De Amsterdamse onderzoeksfaciliteit van de Rijksdienst bestaat uit een serie zeer specialistische apparaten, waarmee zowel non-invasieve als micro-destructieve analyses worden uitgevoerd, aangevuld met enkele mobiele apparaten waarmee objecten op locatie kunnen worden onderzocht. Met deze hoogwaardige faciliteiten zijn de analytisch specialisten verbonden die hun kennis over de techniekweten te koppelen aan kennis over de erfgoedzorg. Door deze unieke combinatie behoort de RCE tot de top-vijf van instituten op het gebied van technische kunstgeschiedenis en conserveringsonderzoek wereldwijd.
De vijf programma’s van de Onderzoeksagenda 2008-2012 laten zien op welke manier de Rijksdienst kwalitatief, kwantitatief/statistisch én analytisch onderzoek met elkaar verbindt. Met kwalitatief onderzoek wordt hier het onderzoek bedoeld naar totstandkoming en verandering van waarden in de erfgoedpraktijk, met een focus op de relatie tussen materiële en immateriële aspecten (de materialiteit) van erfgoed. Kwantitatief/statistisch onderzoek vindt plaats in het kader van de RCE Erfgoedmonitor, een instrument dat structureel inzicht verschaft in de stand van zaken met betrekking tot erfgoed. En analytisch onderzoek heeft vooral een natuurwetenschappelijk karakter. Dit staat echter niet los van de vragen die voortkomen uit de technische kunstgeschiedenis en de conserverings- en restauratiepraktijk.
Een selectie van de onderzoekstechnieken die bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amsterdam worden toegepast is opgenomen in de begrippenlijst Onderzoekstechnieken.